PARKI KRAJOBRAZOWE
Według ustawy z dnia 16.04.2004 o ochronie przyrody parki krajobrazowe to obszary chronione ze względu na wartości przyrodnicze, historyczne, kulturowe oraz krajobrazowe tworzone są w celu zachowania i popularyzacji w/w wartości w warunkach zrównoważonego rozwoju. Utworzenie parku krajobrazowego następuje w drodze rozporządzenia wojewody, po uzgodnieniu z właściwymi miejscowo organami jednostek samorządu terytorialnego. Na obszarze Województwa Świętokrzyskiego znajdują się dwa zespoły parków krajobrazowych, są to:
Zespół Parków Krajobrazowych Ponidzia,
Zespół Parków Krajobrazowych Gór Świętokrzyskich,
Zespół Parków Ponidzia został utworzony najwcześniej, w 1986 roku. W jego skład weszły trzy parki: Nadnidziański, Szaniecki, Kozubowski.
W skład parków krajobrazowych Gór Świętokrzyskich powołanego w 1988 weszły następujace parki: Suchedniowsko - Oblęgorski, Cisowsko - Orłowiński, Sieradowicki, Jeleniowski
Chęcińsko - Kielecki powołany dopiero w 1996 roku.
Parki obejmują tereny o atrakcyjnym krajobrazie kulturowym, będących spuścizną po bogatej przeszłości historycznej: zabytki architektury, tradycje ludowe.
Parki mają za zadanie ochronnę bezcennych osobliwości przyrody, które zostały objęte dalszą formą ochrony: rezerwatową, pomnikową. Ochrona w parku to też próba zachowania naturalnych zbiorowisk roslinnych, wzbogacanie róźnorodności ekologicznej. Na terenie parków krajobrazowych ogranicza się uciążliwą emisję pyłów i gazów przemysłowych, zakazuje niekontrolowanego wyrębu drzewostanów, uczy rolników ekologicznych metod uprawy mających na celu głównie ograniczenie chemizacji rolnictwa, które za sobą pociąga degradację gleb. Ochrona krajobrazowa jest ważnym czynnikiem każdego z nas. To dzięki niej możemy wypoczywać w nieskażonych regionach. Czysty i zachowany pierwotnie krajobraz jest elementem naszej kultury. Starajmy się więc chronić wspólnie to jakże ważne dobro jakim jest nasza PRZYRODA. Poniżej zbiorcze zestawienie odnośnie parków krajobrazowych Gór Świętokrzyskich i Ponidzia.
| Nazwa parku | Powierzchnia parku w ha | Powierzchnia otuliny parku w ha | Liczba rezerwatów przyrody | Data założenia |
|---|---|---|---|---|
| Suchedniowsko-Oblęgorski | 21407 | 25681 | 6 | 1988 |
| Cisowsko-Orłowiński | 20706 | 23748 | 4 | 1988 |
| Chęcińsko-Kielecki | 20505 | 11124 | 11 | 1996 |
| Sieradowicki | 12106 | 16236 | 3 | 1988 |
| Jeleniowski | 4295 | 10591 | 4 | 1988 |
| Nadnidziański | 23164 | 26011 | 9 | 1986 |
| Szaniecki | 10915 | 12859 | 1 | 1986 |
| Kozubowski | 6613 | 6036 | 2 | 1986 |
| RAZEM -8 | 119711 | 132286 | 40 |
Tab. Zbiorcze zestawienie parków krajobrazowych Gór Świętokrzyskich
oraz Ponidzia( Nadnidziański, Szaniecki, Kozubowski). Opracowanie własne na podstawie źródła: Zespół Świętokrzyskich i Nadnidziańskich Parków Krajobrazowych.
Opis parków krajobrazowych
- Cisowsko - Orłowiński PK
- Jeleniowski PK
- Suchedniowsko - Oblęgorski PK
Cisowsko - Orłowiński Park Krajobrazowy
Park został utworzony w 1988 roku. Powierzchnia parku wynosi 20706 ha, powierzchnia otuliny - 23748 ha. Większość obszaru parku położona jest we wschodniej części powiatu kieleckiego. Możemy wyróźnić otutaj następujące pasma górskie: Orłowińskie (Kiełki-452m), Ociesęckie(Jażwina -361m), Cisowskie(Włochy - 429m), Wzgórza Bardziańskie. Położony jest w obrębie Wyżyny Kieleckiej, wschodnia część parku fizjograficznnie należy
do Gór Świętokrzyskich.
Walory przyrodnicze
Flora
Największym bogactwem tego obszaru jest żróźnicowana typologicznie szata roślinna. Dominującym typem siedliska jest las. Wyróźniamy tutaj 13 typów siedliskowych lasu. Ogólnie zajmują 63% powierzchni parku (źródło:www.pk.kielce.pl.).W CO PK możemy spotkac wiele ciekawych i bogatych siedlisk roślinnych: lasy mieszane wyżynne, bory, buczyna karpacka, lasy świeże. Dominującymi gatunkami lasotwórczymi są: sosna oraz jodła, które zajmują 85% powierzchni lasów. Wielką osobliwością parku są zespoły roślinności torfowiskowej, spotykane i chronione w rezerwatach Białe Ługi i Słopiec.
Innym ciekawym siedliskiem są rozległe łąki i pastwiska. Duże kompleksy łąk znajdują się nad rzeką Belnianką między Daleszycami a Słopcem. Na terenie parku udokumentowano 54 gatunki objęte ochroną prawną, w tym 44 podlegające ochronie ścisłej, takie jak: pełnik europejski, wierzba borówkolistna, storczyk plamisty, sasanka wiosenna, rosiczka okrągłolistna.
Fauna
W lasach parku żyją jelenie, sarny, dziki, borsuki, łosie, kuny leśne, piżmaki.
W tym podlegające ochronie ścisłej: smuzka, koszatka, popielica. Możemy wyróźnić szereg chronionych gatunków zwierząt (głównie ptaków) takich jak: myszołów zwyczajny, cietrzew, słonka, kowaliki, dzierzby. Występuje tutaj gatunek wpisany do Polskiej Czerwonej Księgi Zwierząt - orlik krzykliwy( łac. Aquila pomarina). Bogaty jest świat płazów i gadów. Możemy spotkać chronioną: żmiję zygzakowatą, gniewosza plamistego, jaszczurkę zwinkę i żyworodną, zaskrońca.
Ochrona przyrody
Na terenie park znajduje się następujące rezerwaty przyrody ożywionej: Białe Ługi( rezerwat torfowiskowy), Słopiec, Zamczysko, Cisów w którym możemy obejrzeć ponad dwustuletnie drzewostany jodłowo - bukowo - dębowe.
Z kilkunastu pomników przyrody warto wspomnieć o pomnikach przyrody nieożywionej, które chronią unikatowe na skalę kraju i Europy wychodnie skalne: próg piaskowcowy w Kozielu o wysokości 4 i długości 25m, rumowisko skalne przypominające gołoborze w Niwach, odsłonięcie rzadkich skał wulkanicznych - lamprofirów w Sierakowie, wychodnie diabazów w Widełkach oraz piaskowców płytowych sylurskich w Zalesiu. Ochroną pomnikową objęto również cisy i jałowce o okazałych rozmiarach oraz pozostałości dawnego górnictwa rud ołowiu
w Płuckach.
Walory kulturowe
Są także wielką wartością C-O PK. Zalicza się do nich zabytkowe układy urbanistyczne Daleszyc, Łagowa, Rakowa, Dębna. Jest wiele zabytkowych kościołów: Bardo, Cisów, Daleszyce, Raków, Skorzeszyce. Szumsk, Zbelutka Stara. Z architektury dworskiej przetrwały do dziś w Słopcu(XIX w zespół dworski), w Szczecnie(XVIIIw). Zachowało się wiele budowli drewnianego budownictwa wiejskiego, np. w Górnie, Widełkach, Zbelutce, Dębnie. Infrastruktura turystyczna
Teren parku przecina pieszy niebieski szlak im. E. Padechowicza, łączący główne pasma górskie parku. Możemy nim przejść z Daleszyc do Łagowa mijając Pasmo Cisowskie z rezerwatem Cisów, Pasmo Orłowińskie z górą Zamczysko. Z północy na południe przebiega pieszy żółty szlak im. H.Orlińskiego. Rozpoczyna się w Widełkach, przecina Pasmo Ociesęskie i dociera do Rakowa a dalej do Szydłowa. Wytyczona jest ścieżka edukacyjna na odcinku Cisów - Góra Września - Daleszyce o długości 10, 5 km.
Jeleniowski Park Krajobrazowy
Park został utworzony w 1988 roku. Najmniejszy park woj. świętokrzyskiego.
O powierzchni 4295 ha, ze strefą ochronną o pow. 10591 ha. Park położony
w północno - wschodniej części województwa. Park w całości obejmuje Pasmo Jeleniowskie. Administracyjnie położony jest w powiatach: kieleckim
i opatowskim.Możemy wyróźnić tutaj następujące jednostki morfologiczne:
Pasmo Jeleniowskie z Szczytniakiem ( 553m), Górą Jeleniowską (535),
Górą Wesołówką(4468), Truskolaską(452), wschodnia część Doliny Kielecko - Łagowskiej, Pasmo Pokrzywianskie, doliny Dobruchny i Pokrzywianki.
Walory przyrodnicze
Flora
Większość obszaru parku jest pokryty przez zespoły roślinności leśnej. Najbardziej rozpowszechniony jest wyżynny bór jodłowy, bór mieszany, grąd oraz buczyna niżowa i karpacka. Na terenie parku wyróxniono 28 gatunków roślin podlegających ścisłej ochronie: np wawrzynek wilczełyko, kokorycz pełna,
bluszcz pospolity.
Fauna
Bogaty świat zwierząt objęty ochroną: owady, trzmiele, płazy, ptaki - lelek kozodój, kowalik, zięba. Z ssaków żyją tutaj: kuny, lisy,borsuki, zające, dziki. Ochrona przyrody
Na terenie parku znajduje się 4 rezerwaty przyrody: Małe Gołoborze, Szczytniak, Wąwóz w Skałach, Góra Jeleniowska. Ochronie podlegają gołoborza, skalne wychodnie, pierwotne formacje leśne. Zinwentaryzowano 5 pomników przyrody: Piotrów, Kunin, Grzegorzewice, Gołoszyce, Czajęcice.
Walory kulturowe
Znajdują się tutaj obiekty architektury sakralnej i świeckiej z czasów minionych epok historycznych: romański kosciółek w Grzegorzewicach, kaplica w Piórkowie - Kolonii. Zachowały się obiekty architektury dworskiej: zespół pałacowo - ogrodowy we Wronowie, pozostalości dworów w Roztylicach, Sarniej Zwoli, Mirogonowicach.
Infrastruktura turystyczna
Przez teren parku przebiega główny szlak czerwony na odcinku Gołoszyce - Truskolaska- Szczytniak -Góra Jeleniowska - Paprocice ( dł ok. 23 km), czarny na odcinku Pokrzywianka Górna - Szczytniak, niebieski Grzegorzewice- Włochy.
Jest także przeprowadzona ścieżka dydaktyczna śladami parków podworskich
w Jeleniowskim Parku Krajobrazowym.( dł 15 km)
Suchedniowsko - Oblęgorski Park Krajobrazowy
Został utworzony w 1988 roku. Powierzchnia parku wynosi 21407 ha, powierzchnia otuliny - 25681 ha. Pod względem podziału administracyjnego obszar parku położony jest w trzech powiatach województwa świętokrzyskiego: koneckim, kieleckim i skarżyskim. pod względem podziału geograficznego park położony jest w Górach Świętokrzyskich na terenie Pasma Oblęgorskiego (zachodnia część) oraz Płaskowyżu Suchedniowskiego(część wschodnia).
Walory przyrodnicze
Flora
Największą wartością przyrodniczą parku są lasy. Zajmują 90,08% powierzchni parku. Tutaj znajduje się główna ostoja modrzewia polskiego(larix polonica).
Inne dominujące gatunki lasotwórcze to sosna, świerk, sporadycznie jodła, buki, dęby. Dominującymi siedliskami są: bory mieszane, lasy mieszane wyżynne wilgotne i świeże. W runie leśnym występuje 1017gatunków roślin naczyniowych, zczego 56 podlegają ochronie. 46 podlega ochronie ścisłej, a 10 objętych ochroną częściową.( Źródło: http://www.pk.kielce.pl) Na terenie parku możemy spotkać ściśle chronione: podrzeń żebrowiec, pióropusznik strusi- paprocie storczyk szerokolistny, obuwik pospolity, buławik czerwony - storczyki,
wawrzynek wilczełyko, kosaciec syberyjski, lilia złotogłów- rośliny kwiatowe.
Fauna
Bogaty jest świat fauny. Na terenie parku stwierdzono 23 gatunki ssaków, należące do 5 rzędów. Żyje tutaj popielica(mniejsza krewniaczka wiewiórki) rzadki gatunek wpisany do Czeronej Księgi Zwierząt. Spotykane drapieżne ssaki to: lis, borsuk, tchórz, łasica. Najwięksi żyjący w parku to: dzik, łoś, sarna, jeleń. Stwierdzono tutaj 119 gatunków ptaków. Najwięcej gatunków spotykamy
w lasach: kukułki, kilka gatunków dzięciołów w tym dzięcioł białogrzbiety. (gatunek wpisany do Polskiej Czerwonej Księgi Zwierząt), sowy Najliczniejszą grupę ptaków leśnych reperezentują wróblowate:
strzyżyk, pokrzywnica, rudzik, słowik szary, drozd śpiewak. Występuje tutaj 10 gatunków płazów oraz 5 gatunków gadów w tym zaskroniec, jaszczurka zwinka oraz żmija zygzakowata. Ochrona przyrody
Najcenniejsze obszary parku objęto ochroną. Założono 6 rezerwatów przyrody, 37 pomników przyrody w tym 26 pomniki przyrody ożywionej. Rezerwaty przyrody: Świnia Góra(zachowana pradawna Puszcza Świętokrzyska), Dalejów(modrzewie polskie), Barania Góra, Perzowa Góra, Kręgi Kamienne, Górna Krasna. Więcej informacji na temat w/w rezerwatów na podstronie: Rezerwaty Pomniki przyrody(wybór): Dąb Bartek , Ciosowa, skałki "Brama Piekła", "Piekło Delejowskie" w Wojtyniowie, "Piekło" w Miedzianej Górze, głaz narzutowy
w Mniowie, odsłonięcie dolomitów w Zachełmiu.
Walory kulturowe
Na terenie parku możemy wyróżnić wiele ciekawych obiektów architektury tradycji przemysłowych Staropolskiego Okręgu Przemysłowego, architektury dworskiej jak i sakralnej. Do unikatowych obiektów architektury Staropolskiego Okręgu Przemysłowego należą: piec w Kuźniakach, pozostałości zakładu wielkopiecowego w Bobrzy, ruiny huty, zakładu wielkopiecowego "Józef" w Samsonowie.
Do ciekawszych obiektów sakralnych należą: kościół p.w. Świętego Stanisława
w Tumlinie, kościół p.w. Trójcy Świętej w Ćmińsku, kościół p.w. Św. Magdaleny
i Św. Mikołaja w Chełmcach. Do najciekawszego obiektu architektury dworskiej należy pałacyk w Oblęgorku, w którym znajduje się Muzeum Henryka Sienkiewicza. Warto też wspomnieć o byłym zborze w Chełmcach będącym najstarszym murowanym dworem województwa świętokrzyskiego. Infrastruktura turystyczna
Przez teren parku przebiegają nastepujące szlaki piesze:
Wytyczono nastepujące ścieżki dydaktyczne:
